ઘુમલી

ભાણવડ તાલુકાના ઘુમલી ગામે પ્રાચિન નવલખા મંદિર આવેલું છે. આ ઘૂમલી ભૂમિલિકા કે ભૂભૂતપલ્લી ગામ તરીકે પ્રાચિન સમયમાં ઓળખાતું હતું. એના સ્થાપત્ય અને રૂપમંડન પાછળ ખર્ચેલી અઢળક ધન-સંપતિને કારણે નવલખો કહેવાયું હશે.

ઘુમલીને ભૂમલી પણ કહેવામાં આવે છે, જે એકવાર ગુજરાતના જેઠવા રાજ્યની પ્રાચીન રાજધાની હતી. 7 મી સદીમાં જેઠવા સલકુમાર દ્વારા આ નગરની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી.

1220 માં રાણા શિયાજી દ્વારા ઘુમલીને જેઠવા વંશ દ્વારા બીજી રાજધાની જાહેર કરવામાં આવી, જેમણે રાણા ઓફ ઘુમલીનું શિર્ષક લીધું અને શ્રીનગરથી રાજધાની ખસેડી.

ઘૂમલી 1313 સુધી તેમની રાજધાની રહી, જ્યારે રાણા ભાણજી જેઠવા યુદ્ધમાં હાર થઈ, તે ઘુમલીથી ભાગી ગયો અને રણપુર ગયો. એવું કહેવાય છે કે રુના ભાણજી જેઠવાને પ્રેમમાં પડીને સતીના શાપને કારણે ઘુમલીનો નાશ થયો હતો.